اطاعت از رسول..!

به نام الله مهربان مهرورز

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا :

این ایمان آوردگان، در وهله اول، شامل اولین مخاطبین قرآن (السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ) می شود.

و در وهله دوم، شامل تابعين و همه مؤمنانی که در تمام امكنه و اعصار تا آخرین روزگاران به دین اسلام می گروند (وَ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍ) می شود.

أَطِيعُوا اللَّهَ :

اطاعت از خدا، شامل اطاعت از "ما أنزل الله" (قرآن) می شود که 114 سوره دارد. و برای مخاطبین اولین و تابعین، ثابت و همیشه حق تقدم را داراست.

وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ :

اطاعت از رسول، برای مخاطبین اولین، شامل اطاعت از (( مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ )) است.

و برای مخاطبین بعد از محمد، شامل اطاعت از (( جانشین رسول )) یا همان « رهبر مسلمانان » است.

درست است که مسئله جانشینی پیامبر در قرآن ذکر نشده است اما این از مسلمات عقلی و ضروری یک جامعه است که رهبر داشته باشند و جامعه مسلمانان نیز از این قاعده مستثناء نیستند. و به نظر من در تمام آیاتی که واژه رسول در آن هاست، « بُــعـد رهبری » و وظیفه راهبری جامعه توسط محمد به عنوان رسول، مطرح بوده است و هرگز این بــُعـدِ رهبری از رسول جدا نبوده است.

به آیات زیر با دقت توجه فرمایید:

‏ـ فَلَا وَ رَبِّكَ لَا يُؤْمِنُونَ حَتَّى (( يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ )) ثُمَّ لَا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجًا (( مِمَّا قَضَيْتَ )) وَ يُسَلِّمُوا تَسْلِيمًا‏. [نساء 65]

ـ وَ إِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَى (( الرَّسُولِ )) وَ إِلَى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَ لَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَانَ إِلَّا قَلِيلًا. [نساء 83]

‏ـ وَ مَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا (( قَضَى )) اللَّهُ وَ « رَسُولُهُ » (( أَمْرًا )) أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ مَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَ (( رَسُولَهُ )) فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُبِينًا. [‏احزاب 36]

در این سه نمونه و آیات کثیر مشابه، اطاعت از رسول، هرگز اطاعت از صرفاً قرآن نیست، بلکه سخن از اطاعت امر رسول در مسائل روز و مستحدثه است، و معلوم است که مسائل مستحدثه، مربوط به زمان و مکان و شرایط آن روز است، و لذا پاسخ نیز باید متناسب با شرایط روز باشد و اینجاست که رهبر جامعه به عنوان یک ضرورت عقلی و واقعیت مدنی و حقیقت زندگی اجتماعی، نقش پویا، اصلی و اول را دارد.

تو خود از این مجمل بخوان شرح مفصل.

و اما ناسخ و منسوخ:

نظر بنده در موضوع ناسخ و منسوخ، این است که هیچ آیه ای از قرآنِ  هادی، تاریخ گذشته (به معنی غیر قابل استفاده) و منسوخ نیست.

مثلاً آیاتی از کتاب مبین که خطاب به شخص رسول یا نبی آخرالزمان (مُحَمّد)، و در ارتباط با احکام مخصوص وی آمده اند، حکمشان منسوخ نشده است و شامل همه رهبران مسلمان در همه ادوار و اعصار می شود.

برای مثال، یک نمونه بسیار مشهور از احکام آیاتی که از نظر برخی "تاریخ گذشته" و فاقد مصرف است، و توسط آیه بعدش منسوخ شده است را عرض می کنم.

لطفا به این مثال، به دقت توجه فرمایید:

‏يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَاجَيْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَةً ذَلِكَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ أَطْهَرُ فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ‏. [مجادله 12]

ای مؤمنان! هرگاه می خواهید با رسول، خصوصی صحبت كنيد، قبل از آن، صدقه‌ای بدهيد. اين برای شما بهتر و شایسته تر است. و اگر هم امکان [صدقه و انفاق در راه خدا] نداشتید، خدا آمرزگاری است مهرورز.

در این آیه به مومنان امر شده است که هر گاه خواستند با پیامبر خصوصی صحبت کنند باید قبلش، بخشش و احسانی در راه خدا بپردازند، زیرا وقت پیامبر باید برای عموم باشد و حال اگر شخصی بخواهد وقتش را با نجوا و مذاکرات خصوصی بگیرد، باید در راه خدا هزینه کند و صدقه بدهد.

لذا با این تدبیر، جلوی بسیاری از تقاضاهای غیر ضروری که گاهاً برای کسب افتخار همدمی و تظاهر به تقرب بدان رسول و ... است، گرفته می شود و بدینوسیله وقت تلف شدن های رسول در امور کم اهمیت، تقلیل می یابد.

حال در آیه 13 همین سوره [مجادله] آمده است که:

‏أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَاتٍ ؟

فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تَابَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ،

فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَ آتُوا الزَّكَاةَ وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ

وَ اللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ‏ [مجادله 13].

پر واضح است که حکم آیه قبل [مجادله 12] می تواند به قوت خود باقی بماند زیرا در آن فرموده بود:

... ذَلِكَ (( خَيْرٌ لَكُمْ وَ أَطْهَرُ )). [مجادله 12]

و در همان آیه قبل [12] فرموده بود که :

فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ‏.

یعنی این حکم، در آغاز هم "سختگیرانه" نبود و نیست و در صورت مشقت، معافیت و بخشش شامل آن می شود. 

حال در آیه بعدی [13] بدون اینکه حکم آیه قبل را نسخ کرده باشد، فقط تخفیفی برای آنها که چیزی برای انفاق نیافته اند، قائل شده است. و این آیه [13] حتی می تواند بیانگر این مطلب باشد که انجام ندادن حکم آیه 12 گناه است و لازمه اش توبه است.

در کل، از مجموع استدلالات فوق، دو تا مطلب اساسی عائدم شده است:

1ـ جانشین رسول هم مانند رسول، احکامی دارد که در قرآن بیان شده اند و لذا آن آیات منسوخ نشده اند. اما فضیلت محمد رسول الله (به عنوان رسول خدا و رهبر جامعه) بر هیچ کسی پوشیده نیست و از آن جمله اینکه ایشان، دریافت کننده وحی و خاتم النبیین بوده اند. ولی جانشینان وی، فقط از جهت رهبری جامعه اسلامی، مشمول احکام مخصوص آن می شوند.

2ـ هیچ آیه ای منسوخ نیست بلکه با توجه به مراحل دعوت و شرایط مختلف و وسع فهم مخاطبین، هر آیه ای بیّنه و حکمة و شفاء برای مومنین است.

  

یا ایها الذین آمنوا

اطیعوا الله

و اطیعوا الرسول

و اولی الامر منکم

فإن تنازعتم فی شئ

فردوه الی الله و الرسول

إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْوِيلًا.